Ժամանակին, սեղանին կարտոֆիլ ու թթու դրած կաղամբ, ճաշի էր նստած մի ընտանիք: Հանկարծ տղան դադարեցրեց ուտելը, կիսակծած կարտոֆիլը դրեց սեղանին, դրսում թթենու տերևներից կաթկթացող անձրևի կաթիլներին լսեց, լսեց ու հորն ասաց. «Ցանկանաս, թե չցանկանաս, թագավորի աղջկան ինձ համար պիտի ուզես»:
Հայրն ու մայրը շվարած՝ ծպտուն չէին կարողանում հանել, վախեցած աչքերով տղային էին նայում, մայրը տնքալով ծնկներին էր խփում: «Որդի, և ասաց հայրը, և խելքդ գլուխդ հավաքիր, ոտքդ վերմակիդ չափով երկարացրու, մե՞նք ով, դո՞ւ ով, թագավո՞րն ով: Արքունիքը մեզ աղջիկ կտա՞»:
Հայրը տեսնում է, որ տղան գիշերներն անքուն, լուսնոտի նման շրջում է դաշտերում, կինն էլ տղային խղճալուց միացել է նրան, ու երկուսով, արդեն մի քանի օր է, հանգիստ չեն տալիս, հոգին ազատելու համար համաձայնվում է և արդեն չորս օր անդադար թափվող անձրևի միջով, թաց կավացեխի վրա սայթաքելևելնելով, գնում, նստում է արքունի խնամախոսության քարին:
Անցնող-դարձող իշխանները, պալատական երեցը, կառապաններն ու ազատանին ծիծաղում են նրա վրա: Թագավորն էլ, մի երեք օր անդադար եկող անձրևի տակ այդպես՝ քարին նստած թողնելուց հետո, գլխից ռադ անելու համար ասում է. «Եթե տղադ սև ու ճերմակը բերեց, աղջկաս կտամ…»:
Հայրը, տխուր և հուսահատված, գալիս է տուն: Տղային ասում է. «Քեզ ասացի, որ մեր և թագավորի միջև բարեկամություն չի կարող լինել»: Նա մեզանից այնպիսի բան է ուզում, որ մենք դրա մասին պատկերացում էլ չունենք: Ո՞վ կասի, թե ի՞նչ է սև ու ճերմակը»: «Լավ, և ասում է տղան, և եկ, ինձ տար մի տեղ արհեստի տուր, աշխատեմ, սև ու ճերմակը բերեմ»: Դարձյալ երկար վիճում են, չեն համաձայնում, հետո հանդարտվում են: Ճանապարհի համար մայրը հաց է դնում, աղոթարանը բացվելուն պես հայր ու տղա վաճառականների քարավանների հետ ճամփա են ընկնում. անապատ են կտրում, այնտեղից էլ, քարե ճանապարհացույց նշաններով քաղաքներ են անցնում:
Երբ ճանապարհորդությունից հոգնած, մի անգամ էլ, ժայռերի միջից վազող աղբյուրի մոտ նստած՝ հաց են ուտում, ջուր խմում, դաշտերի փոշուց մաքրվում և գիշերատեղի քողտիկ են պատրաստում, հանկարծ քարափի միջից, որ նման էր խարազնազգեստ ճգնակյացների խորշի, որտեղից աղբյուրի ջուրն էր թափվում, մի ծերունի է դուրս գալիս, խոսում է նրանց հետ, թե. «Ամենուր խաղաղություն է, իսկ դուք այդքան աղմկում եք»:
Արմանք-զարմանք են կտրում հայր ու որդի: «Դե, լավ,և ասում է ծերունին, և իմ անունը Օխխայ է, և դիմում է հորը, և այդ տղային ո՞ւր ես տանում»: Թե. «Գնում ենք մեծ քաղաքը՝ մեկի մոտ ծառայության, արհեստ սովորելու»: «Ինձանից լավի մոտ չես կարող տալ, և ասում է ալևորը, և արդեն ծնկներս ու ձեռներս թուլացել են, մեջքս ծռվել է, ինձ էլ ծառայող է պետք»:
Հայրը համաձայնվում է, կտրում-կապում են աշխատավարձը, թողնում է Օվակին ծերունու մոտ, ինքը վերադառնում է տուն:
Տղան բարձրանում է թափվող ջրերի անձավը, անցնում է ծառայության:
Ալևորը համարյա ամբողջ օրը նստում էր քարե սեղանի առաջ, որի վրա շրջանագիծ էր փորագրված, իսկ նրա մեջ տարբեր գույնի ներկերով երկնային մարմինների նշաններ էին պատկերված, լուռ և մտասուզված նայում էր այդ նշաններին, հետո Օվակին ասում էր. «Դիմացի թարեքից աստղաբաշխության թղթերը բեր, դրա հարևան դարակից երկրաչափության պապիրուսը հասցրու, մյուս խորշից լուսնային փուլերի աղյուսակը տուր, հմայիլը հասցրու, այսինչն ու այնինչը բեր»: Տղան անտրտունջ, ճարպկությամբ գտնում և բերում էր նրա ցանկացած կաշեգիրն ու նշանների բանալի գրությունները:
Ծերունին աղյուսակներին նայելով՝ բարձրաձայն կարդում էր խորհուրդը և մի առարկան փոխակերպում էր մեկ ուրիշի՝ անագն արծաթ էր սարքում, արծաթը՝ ոսկի: Շառաչող օձը մտրակ էր դարձնում, մտրակը՝ հյուսքեր, հյուսքերը՝ ծաղկած բալենի: Տղան ցույց չէր տալիս, բայց ծերունու կարդացած, ամեն մի երկնային մարմնի և աղյուսակների բանալու խորհուրդը միտքն էր պահում:
Օխխայը մի գեղեցիկ աղջիկ ուներ՝ սիրահարված էր տղային: Մի օր, երբ նրանք միասին նայում էին արևածագի դեղինի մեջ իր պոչի հետ խաղացող աղվեսի ձագին, աղջիկն ասում է. «Հայրս որ մի օր հարցնի, թե իր՝ այդքան բարձրաձայն կարդալուց ինչ-որ բան սովորե՞լ ես, իսկ քո աչքերից օր-օրի զգացվում է, որ նրա ամեն մի կարդացած թուղթ մտապահում, անգիր ես անում, չլինի, թե հանկարծ ասես՝ այո: Ալքիմիկները չեն սիրում իրենց իմաստությունը որևէ մեկին փոխանցել, այդ պատճառով կարող է քեզ վնաս տա»:
Օվակը անում է աղջկա ասածի պես՝ սովորում և ոչինչ ցույց չի տալիս:
Երբ լրանում է պայմանավորվածության հինգ տարվա ժամկետը, և օգոստոսի քսաներեքին հալվում է փոքր Մասիսի գագաթի վերջին ձյունը, վերադառնում է հայրը, որ որդուն տանի:
Հրաժեշտի ճաշկերույթից հետո ծերունին տղային է հարցնում. «Որդի, մի՞թե այսքան տարի ոչինչ չես սովորել»:
Տղան՝ թե. «Ի՞նչ սովորեցրիր, որ ինչ սովորեի»: Ծերունի ուսուցիչն ասում է. «Որ այդպես է, ել գնա, եթե մինչև հիմա բան չես սովորել, այլևս չես սովորի»:
Երբ նրանք արդեն վերադարձի ճանապարհն են գալիս, տղան մի պատճառ բռնած՝ հորից քիչ ետ է մնում, վերափոխվում է հրեղեն ձիու, գալիս, հող ու ավազ ծեծելով՝ պտտվում է նրա առաջ: Հայրը. «Օվակ, Օվակ, և ձայն է տալիս, և որդի, եկ, այս հրաշք ձին որսանք»:
Ձին թռչում-գնում է, նորից տղա է դառնում, հասնում է հորը: Նա էլ զայրանում է, թե. «Ո՞ր գրողի ծոցն էիր կորել, մի հրեղեն ձի էր եկել, եթե երկուսով լինեինք, անպայման կբռնեինք»:
Այսպես հերթականությամբ՝ կարմիր կով է դառնում, հետո՝ փայլփլուն աչքերով մի գեղեցիկ ոչխար: Հայրը, շատ չարչարվելուց հետո, ոչ մեկին էլ չի կարողանում որսալ: Մի քիչ էլ որ ճանապարհ են գալիս, վերջում Օվակն ասում է, որ ինքը վերափոխվել գիտե, ու քիչ առաջվա բոլոր կենդանիներն էլ ինքն էր ու այդ հունարն էլ սովորել է ծերունի դերվիշից: Հայրը շատ է զարմանում, շշմած նայում է որդուն: Տղան նրան բացատրում է, որ իր իմացած գիտելիքների շնորհիվ իրենք կարող են մեծ ունեցվածքի տեր դառնալ, կլինեն քաղաքի մեծահարուստներից մեկը, պալատական երեցը, ազատանին ու կառապաններն այլևս չեն համարձակվի ծաղրել իրենց: Ասում է. «Միայն թե ճիշտ պիտի կատարես իմ բոլոր հրահանգները: Ես ձիու, կովի, ոչխարի կվերափոխվեմ, տար շուկա, ծախիր, բայց չլինի, թե սանձը, կրկալը կամ կապը հետը վաճառես, եթե իմ ասածի նման անես, դարձյալ տուն կգամ, թե հակառակն անես, ես այլևս պրծած եմ, ինձ փրկություն չի լինի, կոչնչանամ»:
Հասնում են տուն, երկու օր բարեկամներով, հարազատներով ուրախանում, նրա վերադարձի խնջույքն են անում: Երրորդ օրվա առավոտյան նա հրեղեն ձի է դառնում, հայրը սանձը բռնած տանում է բաղնիքների մոտ՝ շուկայի հրապարակը՝ ծախելու: Հազար տեղից, գյուղերից ու ագարակներից եկած գնորդներ են թափվում, ձին մի քանի վայրկյանում լավ գնով ծախվում է, սանձը վերցնում, գալիս է տուն: Հենց մութն ընկնում է, մեկ էլ տղան մտնում է ներս:
Մյուս օրը կարմիր կով դարձավ, հայրը դարձյալ տարավ շուկայի հրապարակ, շատ բարձր գնով ծախեց, կրկալն առավ, եկավ: Տղան, իրիկունը հենց աստղերը երևացին, կրկին ետ՝ տուն եկավ: Էն մյուս օրը մի գեղեցիկ, պեծկլտացող աչքերով ոչխար դարձավ: Հայրը կապը գցեց վիզը, տարավ շուկա: Ժողովուրդը եկավ, հավաքվեց ոչխարի շուրջը,
սակարկեց, գին առաջարկեց, այն էր՝ պիտի վերջին գնի վրա լեռնցու հետ կապեին-կտրեին, մի մորուքավոր ծերունի եկավ ու մեկին տասը գին տվեց, առավ ոչխարը: Հայրն ուզեց, որ կապը քանդե, հալիվորը չթողեց: «Բայց, չէ, – ասաց մարդը, – կապը չեմ ծախում»: «Ահա, քեզ այսքան էլ ավել, – ասաց ծերունին, – կապն էլ տուր»:
Հայրը քրտնել էր, հազից խեղդվում էր: Մի կերպ թոքերում շունչը ետ բերեց, ասաց՝ չէ՛: Ծերունին նրա հետ վիճեց, ասաց. «Ժլատ ես ու գծուծ»: Ասաց՝ ինքն այդքան դրամ որ տվել է, կապի արժեքն էլ է մեջը: Ժողովուրդն էլ վրա թափվեց, թե. «Այդ կապն ի՞նչ է, որ դողում ես դրա վրա, երկու լումայի բան է, ամոթ է, աշխարհի դրամն է տալիս էս մարդը, տուր, թող գնա»: Տղայի հոր ձեռքից պարանը վերցրին, տվեցին ծերունու ձեռքը: Հայրը այս անգամ խաբվեց՝ ոչխարի կապը հետը տվեց, գինը ոսկով վերցրեց, եկավ տուն: Ծերունին էլ առավ ոչխարը, գնաց աղբյուրի քարանձավը՝ իր խորշը: Նա դերվիշն էր:
Ոչխարի աչքերի մեջ է նայում, ասում է. «Դեռ այն ժամանակ ես գիտեի, որ դու անգիր ես անում իմ բարձրաձայն կարդացածը, բայց քեզ փորձելու համար ձևացրի, թե չեմ հասկանում և թողեցի, որ վերադառնաս ժողովրդի մեջ, բայց ես քեզ իրերի խորհուրդը չսովորեցրի, որ խաբես, թալանես, աշխարհը քանդես: Ես քեզ եմ հարցնում, ինձանից հեռանալուց հետո քարը դրե՞լ ես քարին, աճեցրե՞լ ես հատիկը, վառե՞լ ես մոմը: Մահկանացուների մեջ դու էիր, որ գիտեիր խավարի և լույսի գաղտնիքը, դու էիր, որ հասկանում էիր սևի և ճերմակի խորհուրդը: Դու չես գերազանցել քո ուսուցչին»: Ձայն է տալիս դռան կողմը, աղջկան է կանչում, թե. «Կացինը բեր, ես սրա գլուխը պիտի կտրեմ»:
Աղջիկը հասկանում է, որ սիրած տղան փորձանքի մեջ է ընկել, վազում, դանակներն ու կացինը վերցնում, գցում է քարափից ներքև՝ եղինջի խիտ թփերի մեջ, ինքն էլ այս ու այն կողմ ընկնում, իբրև թե որոնում է. ահագին ժամանակ է անցնում, ասում է. «Հայր, չկա, չգիտեմ՝ ուր ես դրել»: «Այսօր ոնց որ կույր լինես, և ասում է, և եկ, եկ դու ոչխարը պահիր, ես կգտնեմ»: Նա որ գնում է կացինը որոնելու, աղջիկը, իբրև թե ուզում է ոչխարին սյանը կապել, բաց է թողնում: Ոչխարը միանգամից աղավնի է դառնում, թռչում է: Ծերունին այդ պահին բակում էր. օդ բարձրացող աղավնուն որ տեսնում է, գուշակում է եղելությունը, ինքն էլ կարմրավուն բազեի է վերափոխվում, ընկնում է նրա ետևից, քիչ է մնում, որ հասնի. այդ պահին նրանք թռչում էին արքունի պալատների վրայով, աղավնին վարդ է դառնում, ընկնում է Տիրան թագավորի գահին: Օխխայն էլ իջնում, գուսանի է վերափոխվում: Սազն է նվագում, երգով իմաստուն խոսքեր ասելով՝ վարդն է խնդրում Տիրան թագավորից: Երբ քիչ է մնում՝ թագավորը վարդը տա, ծաղիկն ութ հատիկ կորեկ է դառնում, կտկտոցով թափվում է հատակին, շաղ է գալիս, գուսանն էլ վերափոխվում է աքլորի, սկսում է կորեկն ուտել: Այնպես է պատահում՝ մի կորեկ թագավորի փեշի մեջ է մնացած լինում, աքլորը որ յոթ կորեկն էլ ուտում է, այս մի կորեկը դուրս է գալիս Տիրան թագավորի փեշից, աղվես է դառնում, խեղդում է աքլորին:
Թագավորը զարմանում և շշմում է: Աքլորին խեղդելուց հետո աղվեսը տղայի է վերափոխվում, կանգնում է թագավորի առաջ: Ասում է. «Ես էն տղան եմ, որ գնացել էի սև ու ճերմակը բերելու»: Թագավորը ճանաչում է նրան:
Ասում է. «Իսկապես, որ սև ու ճերմակը բերեցիր, աղջիկս քեզ վայել է, քոնն է ու քոնը»:
Դրանից հետո յոթ օր ու յոթ գիշեր հարսանիք արեցին, և հարսնքավորների ձայները մինչև խաղողի այգիների հնձաններն էին հասնում:
